SAN XENXO . Julio Torres (Artigo adicado a tódol@s compañeir@s de promoción de Traballo Social) 14 anos quedaron no saco dos olvidos...
Publicacións
Todos os comentarios
Rodárase en Nerja (Málaga), nembargantes "Verano Azul" ven puido terse feito na agradábel terra do Xulio, en Sanxenxo. Veño de ve-lo vídeo que Jesús Rivera subiu á internet. Quer adicarlle-lo ao fundador da blogue quen nos abandoou no seu mes. Onde quer que esteas seguro que estas imaxes che arrincarían un sorriso dos teus. Coma ti, gostaba máis do Sanxenxo dos 80.
xullo-02 1861 Celébranse na Coruña, a imitación dos de Barcelona, os I Xogos Florais, concurso poético ó que se podían presentar composicións en galego, coa pretensión de fomentar a escrita literaria neste idioma. O Álbum de la Caridad (1862) recollerá os traballos.
xullo-03 1982 Nunha sesión conxunta da Real Academia Galega e do Instituto da Lingua Galega apróbanse as Normas de unificación ortográfica e morfolóxica da nosa lingua, as mesmas que, con lixeiras modificacións posteriores, rexen ata o día de hoxe. Os maiores cambios nestas Normas foron adoptados pola RAG en 2003.
xullo-04 2012 O escritor Xosé Chao Rego presenta en Compostela o libro Por aquí chégase a Galicia, composto por 50 unidades que fan referencia a temas da lingua e da cultura galegas.
xullo-05 1885 Ve a luz o número un d'A Gaita Gallega, a primeira publicación monolingüe en galego da nosa emigración americana (na Habana), que amosa ademais unha preocupación constante pola defensa do idioma. Os seus fundadores foron R. Armada Teixeiro e M. Lugrís Freire.
xullo-05 1910 Nace en Ourense o historiador, escritor e investigador Alberto Vilanova Rodríguez, vinculado ó mundo da emigración en Arxentina.
xullo-07 1919 Derradeiro nº, xa na súa terceira etapa (que iniciara con data 18-21/02/1917), do xornal O Tio Marcos da Portela, o que fora o primeiro periódico da nosa historia escrito integramente en galego.
xullo-07 2006 O plenario da RAGhttp://www.blogger.com/img/blank.gif acorda dedicarlle o Día das Letras Galegas 2007 á poeta noiesa María Mariño, a chamada «dinamiteira da fala» polo seu estilo lingüístico rupturista, e moi vinculada vitalmente ó Courel.
xullo-08 1885 Nace na Coruña Roberto Nóvoa Santos, insigne doutor e especialista en Medicina. Publicou en galego a novela A Santa Compaña e estudou o tema da saudade.
xullo-08 1983 O Parlamento de Galicia aproba a lei pola que se crea o Consello da Cultura Galega.
xuño-26 1915 Nace en Santiago o P. Xaime Seixas, sacerdote xesuíta, autor do libro 400 nomes galegos pra homes e mulleres (1977) e abandeirado da liturxia en lingua galega.
xuño-26 1971 É inaugurado o Instituto da Lingua Galega, no seo da Universidade de Santiago de Compostela.
xuño-26 1999 O colectivo cristián «Bienio Irmandiño» celebra un acto para pedir a galeguización da Igrexa católica e as misas en galego.
xuño-27 1900 Nace na Coruña o xornalista e especialista en pesca marítima, Domingo Quiroga Ríos, con obra en lingua galega e académico correspondente da RAG.
xuño-27 1994 Nacemento da Fundación Galicia-Empresa, que promove o uso do noso idioma no ámbito empresarial.
xuño-28 1880 O bispo de Ourense firma un edicto condenando o libro Aires da miña terra, de Curros.
xuño-28 1936 Apróbase en referendo o Estatuto de Autonomía para Galicia, que suporía un importante impulso para o idioma galego, pero que nunca chegaría a entrar en vigor por mor do alzamento militar e da ditadura franquista.
xuño-28 1942 Un dos referentes fundamentais da prensa en galego, o xornal A Nosa Terra, reaparece en Bos Aires (nº 425) editado por Irmandade Galega.
xuño-28 1979 O Ministerio do Interior español aproba os Estatutos do novo Seminario de Estudos Galegos.
xuño-29 1876 Morre en Vigo o escritor do Prerrexurdimento Xoán Manuel Pintos, autor do primeiro libro da literatura galega contemporánea, A Gaita Gallega.
xuño-30 1988 O DOG publica a Lei 5/1988, do 21 de xuño, do uso do galego como lingua oficial polas entidades locais.
xullo-01 1905 Con esta data, Curros Enríquez, como presidente da Asociación iniciadora e protectora da Academia Galega, remítelle desde A Habana unha carta a Manuel M. Murguía encargándolle a creación da que logo sería a Real Academia Galega.
xuño-18 2006 Apróbase en referendo, en Cataluña, a lei de reforma do Estatuto de Cataluña, que modifica o de 1979, e que recolle unha redacción máis favorable á defensa e utilización da lingua catalá. Tamén fai unha referencia ó aranés aínda máis completa ca antes: «A lingua occitana, denominada aranés en Arán, é a lingua propia deste territorio e é oficial en Cataluña, de acordo co establecido polo presente Estatuto e as leis de normalización lingüística».
xuño-19 1940 Falece o empresario e mecenas galeguista Enrique Peinador Lines.
xuño-19 1994 Fina en Madrid o dramaturgo valdeorrés Lauro Olmo, con 72 anos.
xuño-20 1853 Falece en Granada o líder provincialista e xornalista Antolín Faraldo, con trinta anos.
xuño-21 1988 É aprobada no Parlamento galego a lei que regula o emprego do galego como lingua oficial das entidades locais.
xuño-22 1880 O bispo de Ourense diríxese ó gobernador civil da provincia pedíndolle que impedise a circulación do libro de Curros Enríquez Aires da miña terra, por «atacar» varios dogmas da relixión católica.
xuño-22 1956 Xuntanza de formación, entre os exiliados de Bos Aires, da Asociación Galega de Universitarios, Estudantes e Artistas (AGUEA), que pretendía achegar ós emigrantes non só o idioma, senón tamén a historia, a xeografía e a literatura galegas.
xuño-22 1994 Inaugúrase en Compostela unha rúa dedicada ó escritor e intelectual Ramón Piñeiro.
xuño-23 1905 Nace en Lugo o eminente musicólogo e compositor galego Jesús Bal y Gay, que foi membro do Seminario de Estudos Galegos dende 1927 e difusor da nosa tradición musical.
xuño-23 1907 Nace en Ourense o etnógrafo Xaquín Lorenzo Fernández, «Xocas».
xuño-24 1891 Nos Xogos Florais de Tui Manuel M. Murguía pronuncia o que se ten polo primeiro discurso en galego nun acto público: fai unha defensa do idioma de noso e un chamamento á súa conservación. Tamén participan Alfredo Brañas e Lago González.
xuño-24 1920 Aparece o primeiro número de Acción gallega, revista editada pola primitiva Casa de Galicia de Bos Aires.
xuño-24 1989 Primeiro número do xornal de información xeral Diario 16 de Galicia, con bastante presenza de textos en galego.
xuño-24 1994 O plenario da RAG acorda dedicar o Día das Letras Galegas de 1995 ó escritor rianxeiro Rafael Dieste.
xuño-11 1909 Nace en Abadín o poeta Aquilino Iglesia Alvariño, autor do primeiro libro literario en galego publicado en Galicia na posguerra: Cómaros verdes (1947).
xuño-11 1904 Nace en Leiro (Ourense) o músico e sacerdote Emilio Soto Fernández, con varias producións musicais en galego.
xuño-11 1973 O poeta en galego, amais de xurista e cofundador do Seminario de Estudos Galegos, Fermín Bouza Brey falece en Santiago.
xuño-13 1898 Nace na Coruña Xaime Quintanilla Martínez, médico e político socialista e galeguista, con obra escrita en galego. Foi unha das vítimas do levantamento militar de xullo de 1936.
xuño-13 2005 O Consello da Unión Europea publica unhas Conclusións do Consello relativas ó uso oficial doutras linguas..., o que abren as portas, aínda que con limitacións, ó uso do galego nas institucións da Unión.
xuño-14 1821 Nace na Estrada Marcial Valladares Núñez, autor da primeira novela escrita en galego, Maxina ou a filla espuria (1880), así coma do 3º dos dicionarios impresos do noso idioma, o Diccionario gallego-castellano (1884). xuño-15 1910 Celébrase no Centro Galego de Madrid un mitin que pon a andar o movemento agrarista tamén na capital do Estado. Este movemento empregou o idioma galego en diversas publicacións e actos públicos.
xuño-15 1944 Nace en Logrosa (Negreira) o poeta Xosé Manuel López Gómez, Ardeiro.
xuño-15 1983 Lei de Normalización Lingüística, na que se recollen unha serie de importantes disposicións para a protección, defensa e o fomento do uso do idioma galego.
xuño-16 1959 Créase a Casa de Galicia de París.
xuño-17 1915 Nace en Ribadavia o médico e especialista en estudos históricos sobre Galicia, Rubén García Álvarez.
maio-28 1821 Nace na Coruña Juan Cuveiro Piñol, autor do que sería o segundo dicionario de galego impreso como tal, o Diccionario gallego (1876). O primeiro fora o Diccionario gallego-castellano de Francisco J. Rodríguez, publicado en 1863.
maio-28 1878 Falece no seu Ferrol natal o historiador e escritor de novelas románticas Benito Vicetto Pérez, autor dunha célebre Historia de Galicia en sete tomos (1865-1871).
maio-30 1980 Monseñor Miguel Anxo Araúxo -bispo de Mondoñedo-Ferrol- ingresa na Real Academia Galega. Foi o primeiro tradutor do bíblico Cantar dos cantares á nosa lingua e autor de varios textos para a misa en galego.
xuño-01 1905 Asínase na Habana o Regulamento da Asociación Iniciadora e Protectora da Academia Galega, da que son os principais promotores Xosé Fontenla Leal e Manuel Curros Enríquez.
xuño-01 1910 Nace, en Bos Aires, o polifacético artista e escritor Luís Seoane, grande impulsor do galego entre os exiliados e emigrantes de Galicia.
xuño-02 1888 Nace en Pontedeume o polígrafo, membro numerario da RAG e do Seminario de Estudos Galegos, Antonio Couceiro Freijomil.
xuño-03 1876 En Cambados vén ó mundo o que sería un escritor fundamental para a recuperación lingüística-literaria do galego nos albores do século XX: o poeta Ramón Cabanillas.
xuño-03 1896 Nace en Castro de Rei o escritor Xosé Crecente Vega.
maio-21 1997 Domingo García Sabell renuncia á presidencia da Real Academia Galega.
maio-21 2000 A Editorial Galaxia (que celebra o seu 50º aniversario) e o Centro Galego de Barcelona reciben os premios Pedrón de Ouro e Pedrón de Honra, respectivamente.
maio-22 1932 Nace en Pol (Lugo) Nicanor Rielo Carballo, etnógrafo e articulista. Foi un crego comprometido na implantación da liturxia en galego.
maio-22 1966 Celso Emilio Ferreiro embarca cara a Venezuela, onde seguiría usando o galego cos seus compatriotas emigrantes.
maio-22 1995 Publícase en Negreira o primeiro número d´O Tambre, integramente en galego.
maio-24 1711 O Ilustrado Padre Sarmiento pronuncia os seus votos de ingreso, lonxe de Galicia e do seu idioma da infancia, na orde beneditina.
maio-24 1984 Constitúese a Asociación de Funcionarios para a Normalización Lingüística, AFNL.
maio-25 1891 Os restos de Rosalía de Castro son trasladados ó Panteón de Galegos Ilustres de Santiago.
maio-14 1914 Nace en San Xoán de Barcala (A Baña) o mestre, agrarista, cooperativista e galeguista Avelino Pousa Antelo.
maio-14 1963 O Delegado Provincial do Ministerio de Información e Turismo español, en nome do Ministro, contestaba de maneira favorable á petición da RAG de establecer un Día das Letras Galegas cada 17 de maio.
maio-15 1884 Publícase en Santiago a revista El Eco Franciscano, que dará cabida a textos en lingua galega.
maio-15 1966 Xantar de despedida en Ourense a Celso Emilio Ferreiro, con motivo da súa marcha para Venezuela. A reunión convértese tamén nun acto de protesta «galeguista» contra a decisión do goberno franquista de asolagar o val ourensán de Castrelo do Miño.
maio-15 1994 Mobilización en defensa do galego cunha manifestación en Compostela, convocada pola MNL, co apoio de máis de trinta colectivos.
maio-17 1833 Nace o grande impulsor do idioma galego e primeiro presidente da Real Academia Galega, Manuel M. Murguía.
maio-17 1863 Rosalía de Castro ponlle esta data á dedicatoria do seu libro Cantares gallegos, e por esa razón un século máis tarde, en 1963, a RAG acorda institucionalizar esta xornada como o Día das Letras Galegas.
maio-17 1933 Inaugúrase nos xardíns coruñeses de Méndez Núñez un monumento a Manuel M. Murguía, o grande promotor do galego no século XIX e inicios do XX, no 1º centenario do seu nacemento.
maio-17 1958 Ricardo Carballo Calero, quen despois sería o primeiro catedrático de galego da Universidade de Santiago, le o seu discurso de ingreso na RAG, un estudo sobre Rosalía de Castro.
maio-17 1963 Primeira celebración do Día das Letras Galegas, dedicado a Rosalía de Castro (1837-1885).
maio-17 1964 Día das Letras Galegas dedicado a Afonso Daniel Rodríguez Castelao (1886-1950). No presente ano 2012 o número de escritores-as homenaxeados no 17 de maio chega a 50. Nesta ocasión está dedicada a conmemoración a Valentín Paz -Andrade.
maio-18 1916 Un grupo de galeguistas, reunidos na sede da Academia Galega, fundan na Coruña a primeira Irmandade da Fala, que tiña como principal obxectivo defender e espallar o idioma galego.
maio-19 1967 Morre, no Courel, a poeta noiesa María Mariño, a chamada «dinamiteira da fala» polo seu estilo lingüístico rupturista.
maio-19 1987 Falece en Vigo o avogado, político, xornalista, poeta e empresario Valentín Paz Andrade (Letras Galegas 2012).
maio-20 1903 Fina Marcial Valladares Núñez, autor da 1ª novela escrita en galego, Maxina ou a filla espuria (1880), así coma do 3º dos dicionarios impresos do noso idioma, o Diccionario gallego-castellano (1884).
maio-20 1906 Primeiro número do Boletín... da Academia Galega.
maio-07 1921 Nace en Logrosa (Negreira) Xesús García Calvo (1921-2011), rexistrador da propiedade, teórico e dirixente do cooperativismo galego, fundador e presidente de Feiraco.
maio-07 1955 Fúndase a Casa de Galicia de São Paulo (Brasil).
maio-09 1955 Falece en Compostela o escritor eumés Antonio Couceiro Freijomil, autor dos tres volumes do tan importante Diccionario bio-bibliográfico de escritores gallegos.
maio-09 1967 O cantautor catalán Raimon deu un recital en catalán no estadio da residencia de estudantes de Santiago. Este concerto está considerado o punto de arrinque da chamada Nova Canción Galega.
maio-09 1986 Morre na súa cidade de Lugo Ánxel Fole, autor que destacou por darlles ós contos nun galego popular e dialectal carácter de cultos.
maio-09 2007 No teatro Colón da Coruña celebrouse a gala dos Premios Mestre Mateo 2006, promovidos pola Academia Audiovisual Galega para fomentar a nosa produción audiovisual.
maio-10 1876 Nace en San Clodio (Leiro-Ourense) Samuel Eiján Lorenzo, frade franciscano que cultivou estudos e poesía en galego.
maio-10 1885 Primeiro número do semanario Galicia, de Ciencias, Literatura e Arte, editado en Ferrol e integramente en idioma galego.
maio-10 1908 Aires da miña terra tamén é unha revista semanal que nace en Bos Aires nesta data.
maio-10 1909 Aparece na Habana Airiños d'a miña terra, revista bilingüe, pero que ten unha importante presenza do galego nas súas páxinas e que se declara «consagrada á propagación da literatura galega».
maio-10 1968 Nace formalmente en Compostela o grupo de cantautores Voces Ceibes, que tiña como un dos seus obxectivos esenciais o de utilizar a música como vehículo para revalorizar o idioma galego.
maio-10 1970 Inauguración do edificio da fábrica de Sargadelos, que pon en valor a lingua galega no mundo da empresa. Na iniciativa están nomes coma os de Isaac Díaz Pardo e Luís Seoane.
maio-10 1973 Celso Emilio Ferreiro chega a España, de regreso da súa estadía venezolana, onde, a pesar de compartiren o idioma propio de Galicia, non se entendeu cos dirixentes da Irmandade de emigrantes galegos en Caracas.
maio-11 1828 Nicomedes Pastor Díaz publica o poema «A alborada», peza do Prerrexurdimento.
maio-12 1996 Celébrase en Compostela a I Carreira Popular en defensa da lingua galega.
maio-13 1985 Falece en Ourense o profesor e escritor Alberto Vilanova Rodríguez, autor, entre outros dos dous volumes intitulados Los gallegos en la Argentina (1966).
abril-30 1917 Nace no Barco de Valdeorras (Ourense) o prolífico historiador Antonio Meijide Pardo.
abril-30 1963 O presidente da RAG, Sebastián Martínez Risco, comunicoulle ó Ministerio de Información e Turismo franquista o acordo de establecer como Día das Letras Galegas o 17 de maio de cada ano, e solicitou a súa autorización para levar a cabo esa iniciativa.
abril-30 1963 Falece en Ourense un dos escritores fundamentais da chamada Xeración Nós: Vicente M. Risco, autor da Teoría do nacionalismo galego e tradutor de obras europeas á nosa lingua.
maio-01 1932 Comeza a súa andaina a revista político-literaria luguesa Yunque, dirixida por Ánxel Fole.
maio-01 1941 Nace en Cáceres M.ª Victoria Moreno, escritora de literatura infantil e xuvenil en galego.
maio-01 1971 N.º 1 de Terra e tempo, un exemplo de revista monolingüe en galego, vinculada á UPG, no seo da emigración en Europa (editada primeiro en París e logo en Xenebra, e distribuída en diferentes países de Europa e de América). Terra e tempo nace na data de celebración do Día Internacional do Traballo.
maio-02 1901 Nace en Pontevedra Luís Amado Carballo, lírico renovador, cultivador sobre todo de poesía hilozoísta. maio-02 1988 Falece en Madrid o escritor ourensán Ben Cho Shey (Xosé Ramón Fernández Oxea).
maio-03 1710 O Ilustrado Padre Sarmiento, con apenas 15 anos, deixa Galicia, onde aprendera a falar en galego de forma natural e á que había volver só en tres ocasións, para facer o noviciado na orde beneditina.
maio-03 1980 Constitúese en Santiago a Asociación de Escritores en Lingua Galega (AELG),«destinada a defender os intereses da práctica escrita en galego».
maio-04 1924 Castelao le, unha vez máis, un discurso en galego, O novo esprito, con motivo do seu ingreso no histórico Seminario de Estudos Galegos.
maio-05 1754 O erudito Padre Sarmiento inicia, desde Madrid, onde reside, a súa terceira e derradeira viaxe á súa terra de Galicia, sempre anotando no seu caderno palabras en galego.
maio-05 1963 Inaugúrase en Vigo a Biblioteca da Fundación Penzol, importante entidade que custodia moitos fondos bibliográficos e hemerográficos galegos.
maio-06 1912 Nace en Ferrol o pintor e autor de contos en galego José Leyra Domínguez.
maio-06 1929 Nace en Fisterra o escritor, editor e inventor Alejandro Campos Ramírez, que empregou sempre o pseudónimo Alejandro Finisterre. A el debémoslle a invención do Futbolín. Faleceu en 2007.
maio-06 1931 O Seminario de Estudos Galegos publica (Imprenta Paredes, Santiago) o Anteproyeito de Estatuto da Galiza.
abril-17 1788 Nace en Portas (Pontevedra) Domingo Fontán Rodríguez, xeógrafo e matemático. É o autor dun importante mapa de Galicia ou carta xeométrica de Galicia.
abril-17 1846 Ve a luz La Revolución, órgano da Xunta de Goberno de Galicia, redactado por Antolín Faraldo e Romero Ortiz nos tempos da revolta de 1846. Publícase nel a Proclama da Junta Superior del Gobierno de Galicia, documento fundamental do Provincialismo.
abril-17 1929 Nace en Triacastela (Lugo) o especialista en Lingüística galega Amable Veiga Arias.
abril-17 1937 Neste día foi fusilado en Pontevedra o escritor e alcalde de Bueu pola Fronte Popular Johán Carballeira (José Gómez de la Cueva). Mantivera relación epistolar e de amizade co negreirés Xulián Magariños.
abril-17 1970 Xosé Filgueira Valverde, polígrafo pontevedrés -tamén amigo na mocidade de X. Magariños, ambos cofundadores do SEG- defende nas Cortes españolas o emprego vehicular do idioma galego no ensino e fecha a súa intervención parlamentaria na nosa lingua.
abril-17 1978 Anteproxecto de Estatuto de Autonomía para Galicia, elaborado pola Comisión dos Dezaseis e ó que se lle chamou «Estatuto dos 16».
abril-18 1907 Aparece El cacahuete, semanario satírico de Vilagarcía de Arousa con colaboracións en castelán e galego.
abril-18 1986 Comezan en Santiago os Encontros para a Normalización Lingüística, nos que se acordou a creación dunha «Mesa permanente pola Normalización Lingüística». Desenvolvéronse ó longo dos días 18, 19 e 20, e foron promovidos, entre outros, pola AS-PG, a Asociación de Escritores en Lingua Galega e a Asociación de Profesores de Lingua e Literatura.
abril-18 1994 Iníciase na TVG a emisión do programa Xabarín Club, que marca un fito na programación televisiva infantil en Galicia.
abril-19 1910 Nace en Mondoñedo o xornalista, escritor e poeta en galego e castelán, José Díaz Jácome.
abril-19 1987 No I Congreso para a Normalización do Aragonés apróbanse as Normas Gráficas de l’Aragonés, o que non serviu para que esta lingua románica deixase de estar minorizada e de ser cada vez máis minoritaria.
abril-20 1878 Un dos nosos máis importantes poetas do Prerrexurdimento, Francisco Añón -natural de Outes, e a quen lle fixo unha estatua o escultor de Logrosa Andrés Barbazán, no seu pobo natal- falece en Madrid na máis absoluta miseria. Desde logo ser poeta, máxime se era en lingua galega, non resultaba para nada rendible na época.
abril-20 1986 Rematan en Santiago os Encontros para a Normalización Lingüística, nos que se acordou a creación dunha «Mesa permanente pola Normalización Lingüística». Desenvolvéronse ó longo dos días 18, 19 e 20, e foron promovidos, entre outros, pola AS-PG, a Asociación de Escritores en Lingua Galega e a Asociación de Profesores de Lingua e Literatura.
abril-20 1996 Comezan as emisións de Galicia a fondo, o primeiro programa que unha televisión privada (Antena 3) emitía en exclusiva para Galicia, e, non obstante, facíase en castelán.
abril-21 1882 Nace en Mazaricos (A Coruña) José Bernardo Reino Caamaño, un home vinculado ó mundo do Dereito e que na súa mocidade publicou poemas, en galego e en castelán, na prensa. Foi deputado nas Cortes da 2ª República española e persoa moi influínte na política comarcal. Tamén presidiu a Caixa de Aforros de Santiago.
abril-21 1916 Nace en Celanova o político e escritor en galego Xosé Velo Mosquera.
abril-21 1929 Otero Pedrayo le o seu discurso, en galego, de ingreso na Real Academia Galega.
abril-21 1967 Constitúese a Casa de Galicia de León.
abril-21 2007 O xornal en galego A Nosa Terra, o primeiro da democracia redactado integramente na nosa lingua, recibe o Premio Manuel María á Dignidade Nacional (na súa 2ª edición) pola súa traxectoria na defensa da lingua galega. Este Premio está convocado pola CIG, a AS-PG, a MNL e a AELG.
abril-09 1842 Nace en Mondoñedo o músico Pascual Veiga Iglesias, autor, entre outras moitas composicións, da música do Himno Galego.
abril-09 1916 Nace en Fornelos de Montes (Pontevedra) o poeta e narrador Manuel Lueiro Rey.
abril-09 1925 Preséntase na igrexa de San Francisco a Coral Polifónica de Pontevedra, impulsada, entre outros por Antonio Losada Diéguez (primeiro presidente), Alexandre Bóveda e Castelao.
abril-09 1937 Nace en Noia Xosé Agrelo Hermo, mestre, escritor, autor e director teatral, así como director literario da Editorial Toxosoutos.
abril-10 1923 Nace en Pontevedra o especialista en cerámica galega, Alfredo García Alén, con moitas publicacións da súa autoría sobre esta temática.
abril-10 1976 Morre Ramón Otero Pedrayo, na mesma casa da cidade de Ourense na que nacera.
abril-11 1972 Falece en Callobre (A Estrada) o escritor Ken Keirades (Manuel García Barros), que lle dá nome a un premio de novela que se convoca na actualidade.
abril-13 1896 Nace en Negreira o procurador dos tribunais, agrarista, xornalista e escritor Salvador García-Bodaño Fernández. É o pai de Salvador García-Bodaño, poeta e académico da RAG.
abril-14 1931 Nace a 2ª República española, un réxime político que abriu a esperanza de que Galicia acadase un Estatuto de Autonomía e unha maior atención ó cultivo e difusión da lingua e da cultura galegas.
abril-14 1947 Primeiro programa en galego na radio: o Galician Programme, de Alexandre Reimúndez, dentro do Spanish Programme da BBC. Dura ata 1956. Tiña tamén emisións en éuscaro e en catalán.
abril-14 1949 Morre na Coruña o polígrafo e lexicógrafo (que foi primeiro secretario e logo presidente da RAG) Eladio Rodríguez González.
abril-14 1978 Constitúese a sociedade cultural e pedagóxica Escola Aberta, con moitas iniciativas en prol do ensino en galego.
abril-02 1908 Os restos de Curros Enríquez son soterrados na Coruña, tras o seu traslado desde A Habana.
abril-03 1934 Falece prematuramente en Zaragoza o escritor ourensán Xurxo Lorenzo Fernández, ós 24 anos.
abril-03 1935 Castelao pronuncia unha conferencia na cidade portuguesa de Porto: «Os cruceiros na Galiza».
abril-03 1997 O DOG publica o Decreto 66/1997, do 21 de marzo, polo que se modifica parcialmente o Decreto 247/1995, do 14 de setembro, referido á aplicación da lei de normalización lingüística nos niveis non universitarios, no tocante ó ensino en lingua galega.
abril-04 1907 Nace en Boiro Ramón Martínez López, un dos fundadores do Seminario de Estudos Galegos, profesor universitario e exiliado nos Estados Unidos.
abril-05 1979 Morre Luís Seoane, ó pouco de regresar do exilio, na cidade da Coruña.
abril-06 1895 Nacemento en Guísamo de María Miramontes, costureira, a dona de Ánxel Casal, padroeira do libro en galego e activista do movemento galeguista entre as mulleres.
abril-06 1935 Nace en Boa (parroquia de Noia) Xosé Antón Avilés Vinagre, coñecido literariamente como Antón Avilés de Taramancos.
abril-06 1981 Apróbase a Lei orgánica do Estatuto de Autonomía de Galicia, que no seu Artigo 5.1. recolle de forma explícita que «a lingua propia de Galicia é o galego».
abril-06 1995 A Revista das Letras d'O Correo Galego estrea deseño e nova periodicidade semanal.
abril-07 1912 Primeiro número d'A Voz do País, semanario de tendencia rexionalista, editado en Monforte de Lemos (Lugo).
abril-08 1892 Nace na Coruña Alfredo Somoza Gutiérrez, vinculado ó movemento galeguista e ó mundo do exilio en Uruguai.
marzo-27 1893 Curros Enríquez é homenaxeado nun acto en Madrid e recibe unha coroa de loureiro de prata pola súa creación literaria. No acto recita o poema «Na apertura do Centro Gallego».
marzo-27 1897 Falece en Pantón (Lugo) o editor e colaborador de prensa Manuel Soto Freire.
marzo-27 1947 Falece en Viveiro o que fora un dos poetas galegos clave na transición do século XIX ó XX: Antonio Noriega Varela.
marzo-28 1809 Deixan de oírse en Vigo os sons da lingua francesa dos invasores napoleónicos, pois nesta data son definitivamente derrotados e expulsados da cidade olívica.
marzo-29 1936 Fúndase en Santiago a Asociación de Escritores de Galicia.
marzo-29 1961 Falece en Bos Aires «O poeta de Meira» (Avelino Díaz), escritor e animador cultural no mundo da emigración galega.
marzo-29 1985 Inicia as súas emisións regulares a Radio Galega, o que supuxo un impulso fundamental na difusión e promoción do idioma propio de Galicia.
marzo-30 1777 Morre na súa parroquia o ilustrado galego, bo defensor da nosa lingua, Diego Antonio Cernadas de Castro, o Cura de Fruíme (Lousame).
marzo-30 1871 Data do nacemento na Coruña de Manuel Banet Fontenla, avogado, economista e notario. Foi un dos fundadores da Real Academia Galega e publicou varios escritos no noso idioma.
marzo-30 2007 Nesta data presentouse en Navia (Asturias) o Informe lingüístico sobre a nosa terra Eo-Navia, que pon de manifesto que o que se fala nesa zona xeográfica é basicamente unha variante dialectal do galego.
marzo-31 1901 Fermín Bouza Brey, xuíz de profesión, poeta en galego e cofundador do Seminario de Estudos Galegos, nace en Ponteareas.
marzo-31 1908 Chega á Coruña, desde a Habana, o barco cos restos mortais de Manuel Curros Enríquez.
marzo-31 1918 Nace en Ourense a mestra de primaria e poeta Pura Vázquez.
marzo-31 1928 Falece na Coruña o escritor Evaristo Martelo Paumán.
marzo-31 1941 As Mocidades Galegas de Bos Aires publican o Discurso dito por Castelao na demostración que lle ofreceu o Centro Galego, no salón «Prince George's Hall» o día 18 d'agosto de 1940.
marzo-31 1950 Tras moitos problemas no seu traballo de profesor, sen dúbida pola súa condición de defensor do galego, membro do PG na Segunda República e usuario deste idioma, Ramón Otero Pedrayo gaña por oposición a Cátedra de Xeografía da Universidade de Santiago.
abril-01 1864 Nace en Ferrol Aurelio Ribalta Copete, que cultivou o idioma galego, foi animador cultural do galeguismo en Madrid e defensor da ortografía fonética.
abril-01 1917 Primeiro número na Coruña do xornal católico, rexionalista e independente El Ideal Gallego.
abril-01 1997 Primeiro número de Tabeirós Terra, xornal cultural da Estrada (Pontevedra).
marzo-20 1908 Os restos mortais de Curros Enríquez, gran impulsor do galego e da creación da RAG, son embarcados na Habana con dirección a Galicia.
marzo-20 1910 Falece en Vedra (A Coruña) o cóengo e erudito Antonio López Ferreiro, autor de varias novelas históricas e da Historia da S.A.M.I. Catedral de Santiago de Compostela. Emparentado cos donos -apelido Ferreiro- do Pazo do Cotón (Negreira).
marzo-21 1874 Nace na Coruña o compositor galego Andrés Gaos Berea, quen lle puxo música a varios textos na nosa lingua.
marzo-21 1948 Falece en Segovia o escritor galego Xosé Crecente Vega.
marzo-21 1995 Morre o cineasta, autor de varias películas en galego, Luciano Manuel (Chano) Piñeiro.
marzo-22 1863 Falece en Madrid Nicomedes Pastor Díaz, autor que, segundo o estudoso Ricardo Carballo Calero, escribiu o «primeiro texto de poesía propiamente lírica [tras os Séculos Escuros]» no noso idioma: «A alborada» (escrita en 1828).
marzo-22 1992 Falece o noiés Xosé Antón Avilés Vinagre, coñecido literariamente como Antón Avilés de Taramancos.
marzo-22 1997 Un exemplo de uso oral, público e colectivo do noso idioma: máis de trinta poetas do Batallón Literario da Costa da Morte lembraron a Avilés de Taramancos en Noia, facendo un recitado dos seus versos.
marzo-24 1878 Nace en Muxía o poeta Gonzalo López Abente.
marzo-24 1897 Nace no Pino o empresario, difusor e mecenas da cultura galega en Uruguai, Xesús Canabal.
marzo-25 1913 Con esta data, na Habana, asina o líder agrarista Basilio Álvarez a «Introducción» do libro inicial do seu amigo Ramón Cabanillas: No desterro.
marzo-25 1970 O xornal La Región, de Ourense, anuncia a falsa noticia da morte do escritor en lingua galega Celso Emilio Ferreiro.
marzo-25 1990 Falece en Compostela Ricardo Carballo Calero, quen fora o primeiro catedrático de galego da Universidade de Santiago. Defensor do Reintegracionismo lingüístico, tamén asinaba como Carvalho Calero.
marzo-12 1988 Primeiro número do xornal editado en Vigo, de información xeral, deseño innovador e considerable porcentaxe de edición en galego, Diario de Galicia.
marzo-13 1840 Nacemento en Lugo de Xoán Montes, autor da música do poema de Rosalía "Negra Sombra", presentado en Cuba en 1892. Importante músico galego.
marzo-13 2003 Falece en Madrid Lois Tobío, activo defensor da lingua galega, xurista e redactor, entre outros, do anteproxecto do Estatuto de Autonomía de Galicia no ano 1931.
marzo-14 2007 O Parlamento galego aproba unha proposición non de lei para solicitar do goberno que a lingua galega compute como mérito para ser funcionario municipal, tal como acontece xa en Cataluña e no País Vasco.
marzo-16 1887 Nace en Oza (A Coruña) o narrador e escritor José Francisco Lesta Meis, autor da novela Estebo. marzo-16 2007 Sinatura do primeiro protocolo de colaboración entre os departamentos de Política Lingüística dos gobernos catalán, vasco e galego, para traballaren coordinadamente no avance do plurilingüismo no Estado español.
marzo-17 1935 Fúndase en Vilagarcía de Arousa a sección galega da Falanxe Española, que había ter consecuencias tan nefastas para a cultura e o idioma galego nas décadas seguintes, durante a ditadura franquista.
marzo-17 2007 Cidadáns franceses maniféstanse en Béziers baixo o lema «Anem! Per la lenga occitana! Òc!» (Vamos! Pola lingua occitana! Si!), en defensa do occitano, idioma minorizado polo Estado francés, e que practicamente carece de protección lexislativa.
marzo-18 1702 Data de bautismo, e probablemente de nacemento (de ser bautizado no mesmo día, como era habitual) de Diego Antonio Cernadas de Castro, o crego ilustrado coñecido como o Cura de Fruíme. Na partida de bautismo non se recolle expresamente ese extremo de se o nacemento foi nese mesmo día ou non. Varios historiadores galegos dan outras datas de nacemento, incluso de ano.
marzo-18 1925 Morre o arcebispo de Santiago e poeta en lingua galega Manuel Lago González, que nos Xogos Florais do ano 1891 pronunciou o discurso "Gabanza da lingua Galega".
marzo-18 1951 Créase a Casa de Galicia das Palmas de Gran Canaria.
marzo-05 1888 Nace, na cidade vella de Ourense, Ramón Otero Pedrayo, a quen se lle chamou "o patriarca das letras galegas".
marzo-05 1894 Curros chega á cidade da Habana, desde onde segue usando e defendendo o galego.
marzo-06 1906 Nace en Carballeda (Lugo) Maruxa Villanueva (M.ª Isaura Vázquez Blanco), actriz na emigración en Arxentina e gardesa da Casa-Museo de Rosalía dende 1971.
marzo-06 1924 Nace en Negreira o que será catedrático de Filoloxía Románica na Universidade de Salamanca, Xosé Luís Pensado Tomé.
marzo-07 1908 Morre en Cuba, no sanatorio do Centro Asturiano da Habana, o celanovés Manuel Curros Enríquez, figura do Rexurdimento e poeta civil da Galicia do século XIX.
marzo-07 1970 Constitúese en Ourense a Agrupación Cultural Breogán.
marzo-08 1878 Primeiro número de El Eco de Galicia, fundado na Habana por Waldo Álvarez Insua.
marzo-08 1917 Morre na Coruña o poeta Eduardo Pondal.
marzo-08 Día internacional da muller traballadora. As mulleres contribuíron moi directamente á transmisión interxeracional da lingua e da cultura galegas ó longo dos tempos.
marzo-09 1695 Nace en Vilafranca do Bierzo, onde temporalmente residían seus pais, o erudito e ilustrado galego Pedro Xosé García Balboa, coñecido como o Padre Frei Martín Sarmiento, o grande investigador e defensor do galego no século XVIII.
marzo-09 2002 Falece en Vigo o escritor Carlos Casares Mouriño, presidente do Consello da Cultura Galega.
marzo-10 Día da clase obreira galega, un sector social que maioritariamente empregou a "lingua proletaria do meu pobo", na expresión do poeta Celso Emilio Ferreiro.
marzo-11 1860 Nace en Ourense o xurisconsulto, periodista e poeta, Alberto García Ferreiro.
marzo-11 1881 Curros Enríquez é definitivamente absolto pola audiencia de apelación da Coruña tras a condena inicial da de Ourense pola publicación do poemario Aires da miña terra.
02febreiro-28 1981 Morre en Vigo Álvaro Cunqueiro, quen prognosticara «mil primaveras máis» para o noso idioma.
02febreiro-28 1988 Acta de Constitución formal da Mesa pola Normalización Lingüística (MNL), entidade non gobernativa e popular que nace coa única finalidade de promover e defender o uso do galego.
02febreiro-28 2005 O idioma galego chega ós Oscar de Hollywood coa película Mar Adentro, que apostou por diálogos multilingües.
02febreiro-29 2000 A Universidade de Santiago inaugura a nova Facultade de Xornalismo.
03marzo-01 1867 Primeiro número da publicación luguesa El Progreso.
03marzo-01 1931 Vicente M. Risco publica n'A Nosa Terra o artigo «A ideología do nacionalismo exposto en esquema».
03marzo-01 1994 Comeza a funcionar o Centro de Investigacións Lingüísticas e Literarias Ramón Piñeiro, na Barcia (Santiago).
03marzo-02 1856 Celébrase o Banquete de Conxo, acto de confraternidade entre estudantes e artesáns no que Eduardo Pondal fai lectura dun dos seus poemas, e que tamén se converteu nun símbolo do Rexurdimento.
03marzo-03 1860 Os irmáns De la Iglesia publican na Coruña a revista monolingüe en galego O vello do Pico Sagro.
03marzo-04 1881 Comeza na Coruña o xuízo de apelación de Curros tras a sentenza condenatoria do xuíz de Ourense pola publicación do poemario Aires da miña terra. Duraría dous días: o propio día 4 e o seguinte.
03marzo-04 1936 Falece na Coruña Antón Villar Ponte, cando era deputado do PG nas Cortes da II República.
03marzo-04 1948 Aparece o primeiro número de Alborada, revista do Centro Galego de Barcelona. Ó longo dos anos ofrecerá moitos textos en lingua galega.
03marzo 04 1962 Nace a tradutora e poeta Xela Arias.
